Meister Eckhart ( 1260-1328)

De dichter D. H. Lawrence (1865 – 1930) vertelt ergens dat hij eens met een kind door de tuin wandelde en dit kind hem vroeg: ‘Waarom zijn de bomen groen?’ Hij legde uit hoe planten zonlicht opvangen en dat vervolgens omzetten in bladgroen. Maar het kind was met dat antwoord niet tevreden, Het herhaalde zijn vraag. Waarop Lawrence na lang nadenken antwoordde: De bomen zijn groen, omdat ze groen zijn’. Tot zijn verbazing was het kind met dat antwoord wel tevreden. ‘Grote mensen maken het altijd zo ingewikkeld’, zei het, ‘jij zegt gewoon: De bomen zijn groen, omdat ze groen zijn’.

Ik vind dit daarom zo’n mooi verhaal, omdat het laat zien wat een geheim is in plaats van het geheim weg te verklaren. Waarom een boom groen is, kun je met biochemische theorieën verklaren, maar het kind vindt dat helemaal geen antwoord. Dat is verbaasd over het wonder en het geheim van de dingen, waarvoor uiteindelijk geen verklaring bestaat. Dus is het tevreden, als de dichter zegt : bomen zijn groen, omdat ze groen zijn. Een antwoord dat volgens de logica van het verstand geen antwoord is – maar voor de logica van het hart het enige juiste.
Het kind en de dichter maken ons bewust van het feit, dat de wereld een geheim is, dat we ondanks al onze theorieën uiteindelijk niet begrijpen. Waarom al die schoonheid en waarom al die verschrikkingen? Waarom ik, waarom jij? Waarom ben ik hier geboren en niet bijvoorbeeld in Afrika? En waarom in deze tijd en niet in de 18e eeuw? Waarom zo en niet anders? Ondanks alle verklaringen waarmee wij grip op de dingen proberen te krijgen, blijven dat vragen waarop geen antwoord is.

Antwoorden komen en gaan. De vragen blijven. Er zijn geen eeuwige antwoorden, wel eeuwige vragen. Wie lang genoeg doorvraagt, komt tot de conclusie; de dingen zijn zoals ze zijn. Waarom weten we niet. De laatste vragen naar het waarom van mijn leven en het waarom van mijn lot blijven onbeantwoord, omdat ze niet te beantwoorden zijn. De Middeleeuwse mysticus Meester Eckhart (1260 – 1328) heeft eens gezegd: “Als je het leven zou kunnen vragen: ‘Waarom ben ik er?’ Dan zou het – als het antwoord kon geven – antwoorden: ‘Je bent er omdat je er bent.’ Het leven komt voort uit zichzelf, welt op uit zichzelf. Daarom is er geen waarom.”

Met dit ‘er is geen waarom? ‘ doorbreekt meester Eckhart het vraag – en antwoordspel, en schept hij ruimte voor het onbeantwoordbare. Hij breekt de vraag niet af. Hij laat hem open. Uit respect voor het leven dat dieper gaat dan wij kunnen begrijpen. Dit respect voor het geheim is kenmerkend voor het religieuze perspectief. Het geloof geeft geen antwoord op alle vragen, zoals ten onrechte wel eens gedacht wordt. Het leert juist vragen waarop geen antwoord is open te laten en in vertrouwen uit te houden. Daar is een zekere moed voor nodig. Antwoorden en verklaringen voldoen misschien voor een tijdje, maar uiteindelijk bevredigen ze niet. En zo blijven de vragen open. Het leven blijft een mysterie. Het is niet aan ons het leven te begrijpen, maar alleen om het zo goed mogelijk te leven.

Ds. Adri Terlouw
Reageren op deze column?: terlouwadri@gmail.com